Choroby zapalne jelit, nieswoiste choroby zapalne jelit, zapalenie jelit - to określenia używane często zamiennie na określenie chorób, w przebiegu których obserwuje się stan zapalny w jelitach. Warto zauważyć, że wszystkie te określenia tworzą worek, w którym znajduje się kilka schorzeń o zbliżonej etiologii (podłożu) - ich cechą charakterystyczną jest występowanie przewlekłego stanu zapalnego przewodu pokarmowego, który prowadzi do uszkodzeń ścian przewodu pokarmowego powodujących ból, biegunki oraz zaburzenia wchłaniania składników odżywczych.
Warto zauważyć, że dokładna przyczyna występowania IBD nie jest znana. Podejrzewa się współudział predyspozycji genetycznych oraz czynników środowiskowych. W gronie podejrzanych znajduje się również dysfunkcja układu immunologicznego, być może odpowiedzialna za nieprawidłową reakcję odpornościową przeciwko mikrobiocie jelitowej.
Pod nazwą nieswoiste choroby zapalne jelit (IBD, ang. Inflammatory Bowel Disease) kryją się wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna. Oba te schorzenia mają pewne cechy wspólne, ale istnieje też szereg istotnych różnic, wpływających na postępowanie lecznicze oraz żywieniowe.
Choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego - podobieństwa
U podłoża obydwu tych schorzeń leży przewlekły stan zapalny przewodu pokarmowego, powodujący uszkodzenie jego ścian. Zarówno w chorobie LC jak i we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego podejrzewa się udział czynników autoimmunologicznych skierowanych przeciwko komórkom błony śluzowej jelit oraz bakteriom budującym mikrobiotę jelitową.
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Crohna często dają podobne objawy - biegunki, czasem z krwią oraz ból brzucha to objawy wspólne dla obu tych schorzeń. Pacjenci skarżą się na uczucie zmęczenia i ogólnego osłabienia, wynikające z zaburzeń wchłaniania i niedoboru składników odżywczych oraz utraty żelaza wraz z krwawieniem z przewodu pokarmowego.
Obie choroby przebiegają z okresami zaostrzenia i remisji. W okresie zaostrzenia objawy są bardziej nasilone, a w okresie remisji łagodnieją lub znikają.
Obydwie choroby istotnie obniżają jakość życia pacjentów, zarówno pod względem fizycznym jak i psychicznym oraz wymagają wielodyscyplinarnej opieki łączącej specjalistów z dziedziny gastroenterologii, chirurgii, dietetyki oraz psychologii.
Choroba Leśniowskiego-Crohna (CD) i wrzodziejące zapalenie jelita grubego (UC) to dwie różne choroby zapalne jelit, choć mają pewne podobieństwa, również wykazują istotne różnice.
Choroba Leśniowskiego-Crohna a wrzodziejące zapalenie jelita grubego - różnice
Wbrew pozorom, różnic między tymi dwoma chorobami jest więcej, niż mogłoby się wydawać. Różnice między chorobą Leśniowskiego-Crohna a wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego dotyczą: lokalizacji zmian zapalnych, ciągłości zapalenia, obszaru zajętego przez zapalenie, powikłań oraz nawrotów po leczeniu operacyjnym
Lokalizacja oraz ciągłość zmian
Choroba Leśniowskiego-Crohna może występować w dowolnym odcinku przewodu pokarmowego, od jamy ustnej do odbytu. Obejmuje zarówno jelito cienkie, jak i jelito grube. Zmiany zapalne występują odcinkowo, oznacza to że w badaniach obrazowych fragmenty przewodu pokarmowego zajęte zapaleniem sąsiadują z fragmentami zdrowymi.
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego, jak sama nazwa wskazuje dotyczy wyłącznie jelita grubego. Prawie zawsze zajęta jest odbytnica. Zmiany są ciągłe, nie występują fragmenty zdrowej tkanki.
Obszar zajęty przez zapalenie
Zmiany zapalne we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego ograniczają się do warstwy śluzowej ściany jelita grubego - mają charakter powierzchowny.
Inaczej sprawa wygląda przy chorobie Leśniowskiego-Crohna. Zmiany zapalne obejmują wszystkie warstwy ściany przewodu pokarmowego. Ma to swoje konsekwencje w postaci różnego nasilenia powikłań obu tych schorzeń.
Powikłania
Charakterystyczne dla choroby Leśniowskiego-Crohna jest powstawanie bolesnych owrzodzeń i przetok, co wynika z głębokości zmian zapalnych. Przetoki nie występują w przypadku wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, ze względu na powierzchowny charakter zmian. W chorobie Leśniowskiego-Crohna istnieje ryzyko wystąpienia zwężenia jelit czy powstania torbieli wpływających na inne narządy w jamie brzusznej. Skuteczność leczenia operacyjnego jest niska.
W przypadku WZJG istnieje ryzyko wystąpienia megakolony, czyli rozszerzenia jelita grubego. W ciężkich przypadkach konieczne jest chirurgiczne usunięcie zajętego fragmentu lub całego jelita grubego. Leczenie operacyjne w tym schorzeniu daje szansę całkowitego wyleczenia.
Objawy różnicujące
Dwa typy IBD można różnicować również na podstawie charakterystycznych objawów. W przypadku WZJG niemal u wszystkich pacjentów występują krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego (w chorobie LC objaw ten dotyczy ok. co 5 pacjenta). Z kolei dla choroby Leśniowskiego-Crohna charakterystyczne są częstsze i silniejsze bóle brzucha oraz wyczuwalny guz w jamie brzusznej. Chorobie mogą towarzyszyć zmiany okołoodbytowe i ubytek masy ciała wynikający z zaburzeń wchłaniania.
Rozpoznanie i badania obrazowe
Podstawową metodą diagnostyki IBD jest kolonoskopia oraz zdjęcie rentgenowskie lub tomografia komputerowa. Obie choroby mają charakterystyczny obraz w badaniach obrazowych, co pozwala na postawienie rozpoznania i odpowiednie zaplanowanie leczenia.
Podsumowując
|
Choroba Leśniowskiego-Crohna |
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego |
|
|
lokalizacja zmian |
dowolny odcinek przewodu pokarmowego |
tylko jelito grube |
|
ciągłość zmian |
zmiany odcinkowe |
zmiany ciągłe |
|
obszar zmian |
cała ściana przewodu pokarmowego |
tylko błona śluzowa |
|
powikłania |
przetoki, owrzodzenia, zwężenie światła jelita |
megacolon |
|
objawy różnicujące |
bardzo silny, częsty ból brzucha |
krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego |
Dieta w IBD, dieta w chorobie Leśniowskiego-Crohna, dieta we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego
Na początek warto podkreślić, że nie istnieje jedna idealna dieta właściwa dla wszystkich chorych na nieswoiste choroby zapalne jelit. Dieta w chorobie Leśniowskiego-Crohna oraz we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego powinna być dopasowana do indywidualnej tolerancji danego pacjenta. Kluczowym narzędziem w pracy nad żywieniem w IBD jest dzienniczek żywieniowy, w którym pacjent powinien zapisywać reakcję na dany produkt w ciągu dnia, a także kilka i kilkanaście godzin po posiłku, zwracając uwagę na pojawiające się objawy niepożądane tj. liczba i rodzaj wypróżnień, gazy, skurcze, bóle brzucha etc. Ważny jest również sposób przyrządzania potraw, np. jajko na miękko i jajecznica na parze mogą być tolerowane w zupełnie inny sposób, mimo że jest to ten sam produkt. Nie bez znaczenia pozostaje porcja produktu - o ile 50g danego produktu może być świetnie tolerowane, o tyle np. 150g może wywołać objawy nieporządane.
W dzienniczku warto uwzględniać kontekst sytuacyjny posiłku. Nie od dziś wiadomo, że stres zaburza pracę układu pokarmowego. Na funkcjonowanie jelit wpływa również tempo czy pozycja spożywania posiłku, aktywność fizyczna w okolicy posiłku.
W okresie remisji dieta osoby z IBD nie różni się specjalnie od diety osób zdrowych. Ogólne zalecenia mówią o urozmaiconej diecie opartej na niskoprzetworzonych produktach nie zawierających sztucznych dodatków, tj. słodziki, barwniki, emulgatory, karagen, maltodekstryna, dwutlenek tytanu, konserwanty oraz aromat dymu wędzarniczego. Większość pacjentów lepiej toleruje mniejsze objętościowo, częstsze posiłki. Istotne jest wypijanie odpowiednio dużej ilości płynów, regularnie w ciągu dnia.
Żywienie powinno się dostosowywać do aktualnego stanu jelit - w przypadku biegunek wprowadzić produkty hamujące perystaltykę, a w przypadku zaparć odwrotnie.
O wiele bardziej restrykcyjna dieta obowiązuje w okresie zaostrzenia - wówczas powinna ona spełniać zasady diety lekkostrawnej, wysokoenergetycznej oraz wysokobiałkowej. Konieczne jest ograniczenie produktów wzdymających, gazotwórczych (np. gazowanych napojów, cebuli i czosnku, warzyw kapustnych, strączków), octu oraz pikantnych przypraw.
Jadłospis wraz ze wskazówkami w diecie lekkostrawnej znajdziesz tutaj.
Uwaga na pestki, ziarna i nasiona np. maku, słonecznika, lnu czy chia oraz pestki z owoców i warzyw (np. malin, truskawek). Nie da się ich dokładnie przeżuć, w związku z czym trafiają w całości do jelita, gdzie mogą podrażniać zmienioną zapalnie śluzówkę.
W okresie zaostrzenia powinno królować gotowanie na parze lub w wodzie, pieczenie w naczyniu żaroodpornym lub rękawie oraz duszenie bez wcześniejszego obsmażania. Warto pożegnać się na ten czas ze skórkami z owoców i warzyw oraz gotować je i/lub rozdrabniać.
Do ryzykownych produktów, które lepiej wykluczyć z diety na czas zaostrzenia zaliczamy grzyby, kukurydzę, surową paprykę ze skórką, cebulę, kapustę, bób i inne strączki, potrawy smażone, tłuste mięsa, alkohol, napoje słodzone, śliwki, surowe owoce drobnopestkowe.
Szukasz kompleksowego przewodnika po diecie z WZJG? Sprawdź mój e-book z jadłospisem, w którym znajdziesz kompleksowe informacje o żywieniu z zaostrzeniu i/lub remisji wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Dodatkowo otrzymasz drzewko zaleceń oraz obszerny rozdział o suplementacji z przykładami konkretnych preparatów do stosowania.
Mam nadzieję, że ten artykuł był dla Ciebie przydatny! Jeśli tak, możesz mnie wesprzeć jednorazową wpłatą na portalu BuyCoffee.to. Dzięki Twojej pomocy będę mogła kontynuować tworzenie treści, które są dla Ciebie cenne.
Twoje wsparcie jest dla mnie potwierdzeniem, że to, co robię, ma sens. Każda wpłata, niezależnie od jej wielkości, to dla mnie sygnał, że warto kontynuować pracę w tym kierunku. Dziękuję za Twoje zaufanie i wsparcie!
Kliknij tutaj, aby wesprzeć moją pracę: Postaw Mi Kawę
