Stres i pęd, który towarzyszy dzisiejszym czasom, nie sprzyja prawidłowemu funkcjonowaniu przewodu pokarmowego. Zespół jelita drażliwego to dolegliwość, która może dotyczyć nawet 11% populacji świata. Obserwuje się wzrost częstości występowania tego zaburzenia. Badania pokazują, że może istnieć związek między szeroko pojętym zdrowiem psychicznym i dobrostanem psychicznym, a częstością występowania przypadków IBS. W poniższym artykule opiszę zależność między zdrowiem psychicznym i stresem a funkcjonowaniem przewodu pokarmowego.

 

Zespół jelita drażliwego - czym jest?

Zespół jelita drażliwego (ang. irritable bowel syndrome; IBS) to przewlekła choroba jelita cienkiego i grubego, charakteryzująca się zaburzeniami rytmu wypróżnień oraz bólem brzucha. Próżno szukać przyczyny organicznej czy biochemicznej tej choroby, brak cech zapalenia, zatrucia, zakażenia czy innych nieprawidłowości, które można by wykryć w badaniach diagnostycznych. 

Podejrzewa się, że IBS ma podłoże wieloczynnikowe. Ważnym winowajcom zdają się być zaburzenia w komunikacji mózg-jelita. W przebiegu IBS dochodzi do zaburzeń perystaltyki jelit oraz wydzielania hormonów i enzymów trawiennych.

 

Zespół jelita drażliwego - objawy

Podstawowe objawy zespołu jelita drażliwego obejmują ból brzucha, zaburzenia rytmu wypróżnień oraz wzdęcia. Zaburzenia rytmu wypróżnień mogą mieć postać biegunek lub zaparć (często występują zamiennie). Dodatkowo osoby z IBS zgłaszają nudności i wymioty, zgagę, ból głowy i uczucie zmęczenia. Objawy IBS są niespecyficzne i mogą wskazywać na wiele innych schorzeń. W przypadku wystąpienia podobnych objawów konieczna jest odpowiednia diagnostyka - błędem jest zakładanie IBS bez przeprowadzenia procesu diagnostycznego. Rozpoznanie IBS w dużej mierze polega na wykluczeniu innych chorób, które mogą powodować podobne objawy. 

 

Czy Twoim codziennym towarzyszem jest ból brzucha i problemy jelitowe? Czy dolegliwości uniemożliwiają Ci normalne funkcjonowanie, pracę, wyjścia ze znajomymi i po prostu cieszenie się życiem? Czy podejrzewasz u siebie zespół jelita wrażliwego? A może masz już diagnozę lekarską? Jeśli tak, to “IBS - pomóż sobie dietą (e-book z jadłospisem)”, może być rozwiązaniem, którego szukasz!

 

Czym jest stres?

Stres definiuje się jako reakcja organizmu na czynniki i wydarzenia, które zakłócają jego równowagę i obciążają lub przekraczają nasze zdolności skutecznego radzenia sobie. Czynniki i wydarzenia wywołujące reakcję stresową nazywa się stresorami.

Reakcja stresowa pociąga za sobą szereg zmian hormonalnych w organizmie człowieka, mających na celu mobilizację zasobów ciała do poradzenia sobie z zagrażającym czynnikiem. Do głównych hormonów stresu zaliczamy adrenalinę i noradrenalinę (kluczowe w reakcji na krótkotrwały stres) oraz korytzol (odgrywający większą rolę w stresie przewlekłym).

Adrenalina i noradrenalina wpływają głównie na układ krążenia oraz mięśnie. Na skutek działania tych hormonów zwiększany jest dopływ krwi do mięśni, a jednocześnie ograniczany jest jej transport m.in. do przewodu pokarmowego. Zmniejszony transport krwi do przewodu pokarmowego wiąże się z upośledzeniem procesu trawienia.

Kortyzol mobilizuje zapasy organizmu w celu poradzenia sobie ze stresorem. Zwiększa stężenie glukozy we krwi poprzez mobilizację zapasów glikogenu oraz wpływa na metabolizm białek i tłuszczów. Długotrwale podwyższone stężenie kortyzolu na skutek przewlekłego stresu prowadzi do wyczerpania zasobów psychofizycznych. Negatywne skutki przewlekle podwyższonego poziomu kortyzolu obejmują upośledzenie funkcjonowania układu odpornościowego, rozwój insulinooporności (a w dłuższej perspektywie cukrzycy), osłabienie mięśni (na skutek rozpadu białek budujących mięśnie), rozwój nadciśnienia tętniczego, osteoporozy i większą tendencję do odkładania tkanki tłuszczowej.  Równocześnie wyczerpaniu ulegają zasoby psychiczne, w związku z czym ograniczona jest umiejętność radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, a z czasem także z czynnościami życia codziennego. 

 

Wpływ przewlekłego stresu na organizm

Chroniczny stres wpływa na funkcjonowanie układu odpornościowego, układu nerwowego, układu krwionośnego oraz przewodu pokarmowego. Na skutek przewlekłego stresu dochodzi do obniżenia odporności i zwiększenia podatności na infekcję. Obserwuje się zwiększone ryzyko zaburzeń neurodegeneracyjnych, poznawczych oraz pamięci u osób przewlekle zestresowanych. Może dochodzić do zmniejszenia masy mózgu. W obrębie przewodu pokarmowego wymienia się przyspieszenie perystaltyki jelit, zaburzenie procesów wchłaniania oraz zwiększenie przepuszczalności bariery jelitowej. Ponadto chroniczny stres może spowodować wystąpienie lub zaostrzenie stanu zapalnego w obrębie jelit oraz zmiany w składzie i funkcjonowaniu mikrobioty. Skąd ścisła zależność między dobrostanem psychicznym a funkcjonowaniem jelit? Zasługę przypisuje się osi jelita-mózg.

 

Oś jelita-mózg - przyczyna IBS?

Rolą osi jelitowo-mózgowej jest pośredniczenie w dwukierunkowej komunikacji między ośrodkowym układem nerwowym a przewodem pokarmowym i mikrobiotą jelitową. Neurony wchodzące w skład jelitowego układu nerwowego przekazują informacje o zmianach wewnątrz przewodu pokarmowego do mózgu. Mózg odbiera informacje o zmianach hormonalnych, neuronalnych oraz o zmianach w składzie mikrobioty. Zresztą bakterie jelitowe prawdopodobnie odgrywają kluczową rolę w komunikacji na osi jelita-mózg, ponieważ produkują szeroką gamę molekuł zdolnych modulować aktywność neuronalną mózgu.

Oś jelita-mózg zdaje się odgrywać kluczową rolę w patogenezie IBS. Na skutek nieprawidłowego przesyłu informacji przewód pokarmowy nadmiernie reaguje na sygnału stresu płynące z mózgu, a mózg silniej odczuwa bodźce płynące z układu pokarmowego. Osoby z IBS odbierają ból silniej oraz mogą odczuwać dyskomfort wskutek działania czynników obojętnych dla osoby zdrowej.  Do wystąpienia choroby mogą przyczyniać się zmiany składu mikrobioty jelitowej występujące w skutek antybiotykoterapii czy przerostu bakteryjnego. 

 

Stres a IBS

Stres i hormony stresu zdają się nasilać niemal wszystkie składowe zespołu jelita drażliwego. Badania pokazują zależność między doświadczaniem stresu a odczuwaniem bólu, motoryką przewodu pokarmowego, przepuszczalnością jelit czy nasileniem stanu zapalnego. 

Nadwrażliwość trzewna, czyli nadmierne odczuwanie bólu z narządów przewodu pokarmowego występujące w przebiegu IBS, jest nasilana na skutek odczuwania stresu. Przyczyną tego stanu rzeczy jest wspólna lokalizacja ośrodka przetwarzającego stanu emocjonalne oraz ośrodka przetwarzania bodźców z układu pokarmowego w mózgu. Pobudzenie emocjonalne może zwiększać wrażliwość na bodźce bólowe. Co więcej, swoją cegiełkę do nasilonego odczuwania bólu dokłada podwyższony poziom kortyzolu. W efekcie intensywność odczuwanych dolegliwości jest niewspółmiernie duża w stosunku do skali występujących zaburzeń czynnościowych.

Stres, zwłaszcza ostry wyraźnie zmienia perystaltykę przewodu pokarmowego. Żołądek jest opróżniany wolniej, a motoryka jelita grubego przyspiesza, w wyniku czego może występować biegunka. 

 

Jelita i psychika - błędne koło

Nie da się zaprzeczyć, że istnieje ścisła zależność między funkcjonowaniem “głowy” oraz jelit. Badania pokazują, że u pacjentów z IBS częściej występują problemy natury psychicznej, tj. depresja czy zaburzenia lękowe. Rozpowszechnienie zaburzeń depresyjnych jest niemal 2x większe wśród pacjentów z IBS niż w populacji ogólnej. Lęk jest stanem, który może towarzyszyć nawet 90% chorych na IBS.

Życie z IBS nie jest łatwe. Przewlekłe objawy bólowe oraz uciążliwe zmiany rytmu wypróżnień niewątpliwie powodują cierpienie psychiczne. W przebiegu tego schorzenia obserwuje się mechanizm błędnego koła - stres psychologiczny powoduje występowanie nieprzyjemnych objawów ze strony przewodu pokarmowego, a pojawienie się objawów z ciała nasila stres i lęk. Życie z bólem nasila stres, a nasilony stres zwiększa natężenie objawów IBS. 

Destrukcyjny wpływ stresu obserwuje się także w aspekcie diety. Jeśli osoba z IBS boi się, że jakiś produkt spowoduje nasilenie objawów, to z dużym prawdopodobieństwem tak się stanie. Winowajcą nie musi być jednak sam produkt, a reakcja stresowa wzbudzona lękiem przed jedzeniem. Ten mechanizm stwarza ryzyko ciągłego ograniczania jadłospisu osoby chorej oraz może utrudniać rozszerzanie diety. Wprowadzając nowe produkty do diety osoby z IBS warto dbać o jej komfort psychiczny i działać metodą małych kroków. Produkty i wielkość porcji warto dopasować do gotowości osoby z IBS. 

Co więcej sam lęk przed wystąpieniem dolegliwości może zadziałać jak samospełniająca się przepowiednia - osoba z IBS boi się, że objawy wystąpią w związku z czym odczuwa silny stres, prowokujący wystąpienie objawów.

Bezwątpienia zadbanie o dobrostan psychiczny jest ważnym czynnikiem terepautycznym w leczeniu osób z zaburzeniami jelitowymi. Integracja podejścia farmakologicznego, edukacji i dbałości o zdrowie psychiczne może pozwolić skutecznie zarządzać i leczyć schorzenia tj. IBS. 

 

 

Mam nadzieję, że ten artykuł był dla Ciebie przydatny! Jeśli tak, możesz mnie wesprzeć jednorazową wpłatą na portalu BuyCoffee.to. Dzięki Twojej pomocy będę mogła kontynuować tworzenie treści, które są dla Ciebie cenne.

Twoje wsparcie jest dla mnie potwierdzeniem, że to, co robię, ma sens. Każda wpłata, niezależnie od jej wielkości, to dla mnie sygnał, że warto kontynuować pracę w tym kierunku. Dziękuję za Twoje zaufanie i wsparcie!

Kliknij tutaj, aby wesprzeć moją pracę: Postaw Mi Kawę

 

Bibliografia:

 

 

Obraz autorstwa katemangostar na Freepik