Rola bliskich w procesie leczenia zaburzeń odżywiania

Zaburzenia odżywiania (ang. eating disorders, ED)  to schorzenia o podłożu psychicznym, które wpływają również na zdrowie fizyczne oraz relacje społeczne. Zaburzenia odżywiania klasyfikuje się według ICD-10 i/lub DSM-5. ED obejmuje między innymi: jadłowstręt psychiczny (anoreksja), żarłoczność psychiczną (bulimia), anoreksję bulimiczną, drunkoreksję, zespół nocnego jedzenia, jedzenie kompulsywne, napady objadania się.

 

Rozpoznanie przez otoczenie problemu i wyparcie choroby przez pacjenta

Najczęściej osoby zmagające się z ED ukrywają swój problem przed najbliższymi, przez co otocznie przez długi czas jest nieświadome jego istnienia, a tym samym nie interweniuje i nie próbuje pomóc choremu. Dopiero, gdy widać skutki choroby, jak na przykład przy anoreksji drastyczna utrata masy ciała, lub ktoś przyłapie chorego na działaniach destrukcyjnych, na przykład przy bulimii objadanie się, a następnie wymiotowanie, otoczenie zauważa, że ich bliska osoba zmaga się z zaburzeniami odżywiania. To powoduje, że często choroba jest już zaawansowana, a co za tym idzie trudniejsze leczenie.

Gdy już najbliżsi uświadomią sobie, że osoba zmaga się z ED, następuje proces interwencji i zachęcania chorego do leczenia. Tutaj należy podkreślić, że leczenie powinno się odbywać pod kontrolą specjalisty, zarówno lekarza, dietetyka, jak i psychoterapeuty, a pierwszym etapem powinno być rozpoznanie rodzaju schorzenia. Niestety nakłonienie chorego do terapii jest trudnym procesem, ponieważ wypiera on istnienie problemu, uważa się za osobę zdrową, czuje się niezrozumiany i atakowany, przez co często dochodzi do buntu i pogorszenia relacji rodzinnych.

Bliscy nie powinni się jednak zniechęcać i odpuszczać prób uświadomienia choremu, że ma problem. Jednak powinno się to odbywać stopniowo, ze spokojem, bez krzyków, zmuszania, a tym bardziej agresji, czy przemocy, ponieważ przyniesie to odwrotny skutek. Zaburzenia odżywiania wpływają na całą rodzinę i jej relacje, dlatego najczęściej, oprócz terapii indywidualnych, zaleca się terapię rodzinną. Ważna rolę odgrywają pedagodzy, którzy często jako pierwsi mogą dostrzec, że uczeń zmaga się z problemami związanymi z jedzeniem. Dzięki temu, nauczyciele mogą porozmawiać i pomóc podopiecznemu oraz powiadomić rodziców.

 

Świadomość choroby pacjenta i brak świadomości otoczenia

W niektórych przypadkach otoczenie nie ma pojęcia, że ich bliska osoba zmaga się z zaburzeniami odżywiania, ale ona sama jest tego świadoma, jednak nie prosi o pomoc, ponieważ się wstydzi. Niekiedy chory wyjawia rodzinie, że zmaga się z zaburzeniami odżywiania, ale ich postawa jest bagatelizująca. Nie widzą problemu i uważają, że wystarczy zacząć normalnie jeść. Zdarza się, że rówieśnicy nie okazują zrozumienia przez brak świadomości i wiedzy, a to powoduje, że chorzy zostają sami ze swoim problemem. Dlatego ważna jest dobra relacja rodzinna, poczucie bezpieczeństwa, akceptacji ze strony rodziny i rówieśników, wzajemne zaufanie, a także wspólne spędzanie czasu. Wtedy jest szansa, że chory sam wyjawi, że zmaga się z ED i poprosi o pomoc. Wsparcie otoczenia jest ważnym elementem procesu leczenia i zwiększa jego skuteczność. Chorzy powinni czuć, że mają oparcie wśród najbliższych i komuś na nich zależy.

 

 

Co może sugerować, że ktoś z naszego otoczenia zmaga się z zaburzeniami odżywiania?

W zależności od rodzaju schorzenia osoby inaczej się zachowują i podejmują różne działania. Ich wspólnym mianownikiem jest niezdrowy stosunek do jedzenia, nadmierne zainteresowanie jedzeniem i przykładanie do niego zbyt dużej uwagi. Osoby z ED najczęściej unikają spożywania posiłków w towarzystwie, jedzą w samotności, stają się podminowane, smutne. Dochodzi do odosobnienia, unikania wyjść towarzyskich, wspólnych wyjazdów.

Osoby z anoreksją są sumienne, mają zaplanowany każdy dzień, a jakakolwiek ich zmiana przez innych wywołuje u nich lęk i złość, ponieważ czują, że tracą kontrolę. Każdy utracony kilogram jest dla nich sukcesem i motywacją do dalszej redukcji masy ciała. Chorzy są mocno zainteresowani zdrowym odżywianiem, regularnie się ważą, stają się poirytowane podczas rozmów o jedzeniu, unikają produktów wysokoenergetycznych, zawierających duże ilości tłuszczu, cukru, piją duże ilości wody, zioła wspomagające trawienie. Głównym sygnałem alarmowym dla bliskich, który ciężko przeoczyć, jest drastyczna utrata masy ciała przez chorego, odmawianie spożywania posiłków, czy wymiotowanie po nich, intensywne wykonywanie ćwiczeń fizycznych oraz znalezienie środków przeczyszczających. Nieoczywistymi objawami mogą być osłabienie, blada, sucha skóra, anemia, problemy z koncentracją, snem, wypadanie włosów, a u kobiet zanik miesiączkowania.

Chorzy na bulimię czują, że nie mają kontroli nad swoim życiem, są podminowane, mają niską samoocenę, często dochodzi do rozwoju depresji. Czujność mogą wzmóc częste wymioty, puste opakowania po niezdrowej żywności na przykład słonych przekąskach, czy słodyczach oraz ubywanie produktów spożywczych w dużej ilości w krótkim czasie. Mylące może być zgłaszanie przez bulimików bóli żołądka, problemów z uzębieniem- częste wymioty, przez obecny kwas solny, powodują podrażnienia przełyku i uszkadzają szkliwo. U osób z bulimią można zauważyć obrzęk twarzy, sińce pod oczami, suchość skóry.

 

Objawy mogące świadczyć o ED:

• Drastyczna, szybka utrata masy ciała lub nadwaga, otyłość
• Blada, sucha skóra
• Obrzęki twarzy
• Sińce pod oczami
• Wypadnie włosów
• Łamliwe paznokcie
• Zanik miesiączkowania
• Anemia
• Osłabienie, omdlenia
• Problemy z koncentracją oraz snem
• Zwiększone uczucie zimna
• Pojawienie się charakterystycznego owłosienia (lanugo, meszek)
• Problemy z uzębieniem
• Bóle żołądka
• Puste opakowania po niezdrowej żywności
• Szybkie ubywanie żywności
• Wykonywanie intensywnych ćwiczeń fizycznych
• Stosowanie środków przeczyszczających
• Wymiotowanie po posiłku
• Unikanie spożywania posiłków w towarzystwie, jedzenie w samotności
• Nadmierne zainteresowanie zdrową żywnością
• Eliminowanie grup produktów bez powodu
• Mała ilość spożywanych posiłków przy jednoczesnym częstym spożywaniem alkoholu
• Poirytowanie podczas pytań o jedzenie
• Unikanie wyjść towarzyskich, wyjazdów
• Skrupulatne planowanie posiłków i pór ich spożywania
• Złość podczas zmiany planów
• Smutek, podminowanie

 

Podsumowanie

                Coraz więcej ludzi, w tym młodzieży, zmaga się z zaburzeniami odżywiania, dlatego należy mieć świadomość ich istnienia, wiedzieć na czym polegają i co może je sugerować, aby w porę móc zauważyć, że ktoś z naszego otoczenia jest chory.

 

 

Mam nadzieję, że ten artykuł był dla Ciebie przydatny! Jeśli tak, możesz mnie wesprzeć jednorazową wpłatą na portalu BuyCoffee.to. Dzięki Twojej pomocy będę mogła kontynuować tworzenie treści, które są dla Ciebie cenne.

Twoje wsparcie jest dla mnie potwierdzeniem, że to, co robię, ma sens. Każda wpłata, niezależnie od jej wielkości, to dla mnie sygnał, że warto kontynuować pracę w tym kierunku. Dziękuję za Twoje zaufanie i wsparcie!

Kliknij tutaj, aby wesprzeć moją pracę: Postaw Mi Kawę

 

Bibliografia:

• Bomba, J., Józefik, B. (Eds.). (2003). Leczenie anoreksji i bulimii psychicznej: co, kiedy, komu. Kraków: Biblioteka Psychiatrii Polskiej.
• Brytek-Matera, A. (2021). Zaburzenia odżywiania. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie
• Brytek-Matera, A. (Ed.). (2020). Psychodietetyka. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie
• Czepczor, K., Brytek-Matera, A. (2017). Jedzenie pod wpływem emocji. Warszawa: Difin.
• Dennis, K., Wickstrom, J. (2010). Leczenie nastolatek cierpiących na zaburzenia odżywiania się i stosujących przemoc wobec siebie. Jednolite podejście do terapii. Treatment of Eating Disorders, 16, 229-306.
• Grzymisławski, M. (Ed.). (2019). Dietetyka kliniczna. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
• Jabłońska E., Błądkowska K., Bronkowska M. (2019). Zaburzenia odżywiania jako problem zdrowotny i psychospołeczny. Kosmos. Problemy nauk biologicznych, tom 68, nr 1, str. 121-132.
• Józefik, B. (Ed.). (1999). Anoreksja i bulimia psychiczna. Rozumienie i leczenie zaburzeń odżywiania się. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Józefik, B., Pilecki, M. (Eds.). (2005). Leczenie anoreksji i bulimii psychicznej: podejścia, metody, techniki. Tom 2. Kraków: Biblioteka Psychiatrii Polskiej.
• Ostrowska, L. (Ed.). (2021). Dietetyka. Kompendium. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
• Rybicka-Klimczyk A., Brytek-Matera A. ( 2008). Wizerunek ciała i jego wymiary a aspekty behawioralne zaburzeń odżywiania u zdrowych kobiet w różnych fazach rozwojowych. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, tom 4, nr 4.