Zaburzenia hormonalne u osób z zaburzeniami odżywiania są częstym i poważnym problemem zdrowotnym. Zaburzenia odżywiania, takie jak anoreksja i bulimia, polegają na nadmiernym ograniczaniu kalorii lub stosowaniu innych metod odchudzania, takich jak wymioty, środki przeczyszczające czy nadmierne ćwiczenia. Takie zachowania prowadzą do niedożywienia organizmu i zaburzeń pracy wielu narządów i układów. Wśród nich znajdują się gruczoły dokrewne, które są odpowiedzialne za produkcję hormonów. Hormony regulują wiele procesów fizjologicznych i wpływają na funkcjonowanie całego organizmu. Nieprawidłowy poziom hormonów może być przyczyną wielu dolegliwości i chorób, takich jak problemy z tarczycą, zaburzenia płodności, spadek libido czy osteoporoza. W niniejszym artykule omówimy najczęstsze zaburzenia hormonalne u osób z zaburzeniami odżywiania oraz ich skutki dla zdrowia fizycznego i psychicznego.

Zaburzenia miesiączkowania

Brak miesiączkowania u kobiet z anoreksją jest wynikiem niskiego poziomu gonadotropin i estradiolu spowodowanego niewydolnością podwzgórza. Podwzgórze to niewielka część mózgu, która pełni kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy organizmu. Jest to miejsce, gdzie sygnały nerwowe są przekształcane w sygnały biochemiczne, które wpływają na wiele procesów fizjologicznych i psychicznych. Podwzgórze łączy działanie trzech układów: somatycznego układu nerwowego, wegetatywnego układu nerwowego i układu hormonalnego. Podwzgórze produkuje i uwalnia hormony, które regulują pracę przedniego płata przysadki mózgowej, a co za tym idzie pośrednio wpływają na funkcjonowanie gruczołów dokrewnych tj. tarczyca, nadnercza oraz gonady (jajniki i jądra). Hormonem, który za pośrednictwem przysadki reguluje funkcję gonad jest gonadoliberyna. Gonadoliberyna pobudza przedni płat przysadki do produkcji hormonów gonadotropowych – hormonu folikulotropowego (FSH) i hormonu luteinizującego (LH). FSH u kobiet stymuluje wzrost pęcherzyków jajnikowych i produkcję estrogenów. LH natomiast stymuluje owulację i produkcję progesteronu. [1].  W okresie anoreksji i okresie przedpokwitaniowym czynność wydzielnicza podwzgórza jest zredukowana, co powoduje skrajnie niskie stężenia FSH i LH. Podanie GnRH (gonadoliberyna) w celu zwiększenia wydzielania gonadotropin jest nieskuteczne z powodu braku receptorów GnRH. Estrogeny zwiększają aktywność osteoblastów (komórki kościotwórcze) i hamują aktywność osteoklastów (komórki kościogubne), przez co przyczyniają się do zwiększenia gęstości mineralnej kości i zmniejszenia ryzyka złamań [2]. Niedobór estrogenów zwiększa ryzyko rozwoju osteoporozy. Osteoporoza to choroba układu kostnego, w której kości stają się słabsze i bardziej podatne na złamania. Powrót do prawidłowej masy ciała powoduje stopniową poprawę czynności podwzgórza, co objawia się pojawieniem się nocnych pulsów wydzielania GnRH. Jednakże, normalizacja czynności jajników i masy kostnej może wymagać kilku lat. Podobne zaburzenia hormonalne mogą występować u osób wykonujących intensywne ćwiczenia fizyczne lub trenujących w różnych dyscyplinach sportowych [3].

Zaburzenia odżywiania a męska płodność

U mężczyzn chorych na zaburzenia odżywiania również obserwuje się zaburzenia funkcjonowania osi podwzgórze-przysadka-gonady. W organizmie męskim LH stymuluje wydzielanie testosteronu w jądrach, a FSH jest odpowiedzialne za przebieg procesu spermatogenezy (produkcji spermy). Niedożywienie w przebiegu zaburzeń odżywiania skutkuje obniżeniem poziomu testosteronu, estradiolu i zmniejszoną objętością jąder. Niedobór androgenów powoduje spadek libido oraz zaburzenia erekcji, a także niepłodność. Również u mężczyzn mamy do czynienia z obniżeniem gęstości mineralnej kości i zmniejszeniem masy tkanki mięśniowej [4]. Pomimo powrotu do prawidłowej masy ciała, obserwuje się przypadki trwałej niepłodności wśród mężczyzn z historią zaburzeń odżywiania.

Zaburzenia funkcji tarczycy

Osoby chore na anoreksję mają niskie stężenia hormonów tarczycy, zarówno T4, jak i T3. Tarczyca to gruczoł endokrynny zlokalizowany na szyi. Pod wpływem hormonu tyreotropowego (TSH) wydzielanego przez przysadkę gruczoł ten produkuje trójjodotyroninę (T3) oraz tyroksynę (T4), które regulują przebieg reakcji metabolicznych. T4 jest mało aktywnym prohormonem i stanowi 80% wytwarzanych przez tarczycę hormonów. Wysoce aktywne T3 stanowi 20% hormonów tarczycy. Specyficzne enzymy w innych tkankach (np. w wątrobie i nerkach) mogą przekształcać nieaktywne T4 w aktywne T3 [5]. Hormony tarczycy oddziałują na wiele procesów w organizmie. Regulują tempo przemiany materii, wpływają na wzrost i rozwój organizmu, a także funkcjonowanie układu nerwowego, pracę serca, przebieg procesów trawiennych oraz pracę układu rozrodczego. [6]. Do prawidłowej pracy tarczycy niezbędne są niektóre składniki odżywcze, przede wszystkim jod i selen. Jod jest kluczowy dla produkcji hormonów tarczycy, podczas gdy selen jest potrzebny do ich przemiany w formę aktywną. U osób z zaburzeniami odżywiania stężenie T3 jest relatywnie niższe niż T4 ze względu na upośledzenie procesu przemiany T4 w T3 na poziomie tkanek obwodowych. Zmniejszona aktywność tarczycy u tych osób jest adaptacyjnym procesem, który spowalnia metabolizm w sytuacji głodzenia organizmu.

Niedoczynność tarczycy wpływa również na metabolizm androgenów, ponieważ zmniejsza aktywność 5-alfa-reduktazy, co skutkuje zmniejszeniem przemiany testosteronu do dihydrotestosteronu. Dihydrotestosteron pełni ważną rolę w rozwoju płciowym kobiet, wpływa na rozwój kości, mięśni, tkanki tłuszczowej oraz owłosienia. U mężczyzn hormon ten warunkuje prawidłowy rozwój zewnętrznych narządów płciowych, wpływa na rozwój i funkcjonowanie gruczołu krokowego (prostaty), wzrost masy i siły mięśniowej, a także rozwój cech męskich tj. niski głos czy owłosienie ciała. Zmiany metabolizmu androgenów wpływają na wzrost owłosienia typu meszkowego w mieszkach włosowych [3].

Aromataza i hormon wzrostu

W organizmie chorych na anoreksję dochodzi także do zmian w metabolizmie estrogenów. Produkcja estrogenów w jajnikach zostaje zahamowana, co więcej obniżeniu ulega również aktywność aromatazy w tkance tłuszczowej. Aromataza jest enzymem z grupy cytochromów P450, który katalizuje przemianę androgenów w estrogeny. W tkance tłuszczowej aromataza jest odpowiedzialna za przekształcanie testosteronu w estradiol. Chociaż u osób z zaburzeniami odżywiania występuje zwiększone wydzielanie hormonu wzrostu (GH), to nie ma to wpływu na metabolizm z powodu oporności na działanie tego hormonu [3]. U osób zdrowych hormon wzrostu zwiększa wykorzystanie tłuszczów jako źródła energii oraz stymuluje syntezę białek i hamuje ich rozpad, co przyczynia się do zwiększenia masy mięśniowej [7].

Insulinowrażliwość

U osób z zaburzeniami odżywiania zauważa się zwiększoną wrażliwość na insulinę, przy jednoczesnym obniżeniu stężeń glukozy i insuliny w organizmie. Chorzy na anoreksję mają również zaburzenia termoregulacji, zarówno w warunkach chłodnych, jak i przy wysokich temperaturach otoczenia [3].

 

 

Mam nadzieję, że ten artykuł był dla Ciebie przydatny! Jeśli tak, możesz mnie wesprzeć jednorazową wpłatą na portalu BuyCoffee.to. Dzięki Twojej pomocy będę mogła kontynuować tworzenie treści, które są dla Ciebie cenne.

Twoje wsparcie jest dla mnie potwierdzeniem, że to, co robię, ma sens. Każda wpłata, niezależnie od jej wielkości, to dla mnie sygnał, że warto kontynuować pracę w tym kierunku. Dziękuję za Twoje zaufanie i wsparcie!

Kliknij tutaj, aby wesprzeć moją pracę: Postaw Mi Kawę

 

Bibliografia:

  1. https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/hormony/gonadotropiny-funkcje-normy-nadmiar-i-niedobor-aa-2uW1-AUF1-Wxgn.html
  2. http://www.endokrynologiapediatryczna.pl/?doi=10.18544/EP-01.09.01.1192
  3. Lech, M. M., Ostrowska, L., Stefańska, E.: Zaburzenie równowagi hormonalnej u młodych kobiet jako wynik intencjonalnych zaburzeń odżywiania. In Forum Zaburzeń Metabolicznych 2012, Vol. 3, No. 1, ss. 1-5.
  4. https://testosterone.pl/wiedza/czy-mezczyzni-maja-zaburzenia-odzywiania/
  5. https://thyroset.pl/blog/rola-i-zadania-tarczycy-w-organizmie/
  6. https://www.medme.pl/anatomia/tarczyca-budowa-funkcje
  7. https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/hormony-a-metabolizm,3877,n,3707

Image by atlascompany on Freepik