Kompulsywne objadanie się leczenie, przyczyny i objawy napadów jedzenia

Kompulsywne objadanie się

Zaburzenie to występuje u 2-5% osób na świecie, przy czym częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Nie bez znaczenia pozostaje kompulsywne objadanie się u dzieci - skala tego problemu stale rośnie i dotyka coraz młodszych osób.

Kompulsywne objadanie się może dotyczyć nawet co piątej kobiety w Polsce, przy czym rozpowszechnienie tej choroby rośnie u osób otyłych (25%) oraz osób z otyłością w trakcie terapii odchudzającej (45%). BED często współwystępuje z innymi problemami zdrowia psychicznego tj. depresja, lęk czy niskie poczucie własnej wartości.

Kompulsywne objadanie się objawy - jak rozpoznać napady jedzenia

O kompulsywnym objadaniu mówi się wtedy, kiedy osoba chora zgłasza powtarzające się napady jedzenia, w których zjada znacznie większą ilość pożywienia niż zwyczajowo. Osoba chora podczas napadu je bardzo szybko, często sięga po produkty inne niż zwyczajowo pojawiają się w diecie.

Charakterystyczne dla BED jest uczucie utraty kontroli nad jedzeniem. Osoba chora w trakcie napadu jedzenia nie potrafi przerwać tej czynności, mimo uczucia sytości, a nawet dyskomfortu czy bólu wywołanego przejedzeniem.

Zgodnie z klasyfikacją DSM-5 (najnowsza klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego), aby mówić o kompulsywnym objadaniu się napady jedzenia muszą występować co najmniej raz w tygodniu przez okres minimum 3 miesięcy.

Kompulsywne objadanie się różni się od bulimii brakiem zachowań kompensacyjnych (wymiotów, przeczyszczania się) po napadzie. Po epizodzie objadania pojawiają się natomiast silne wyrzuty sumienia, poczucie winy, beznadziei, zawstydzenia i niechęci do siebie. Ponadto po objedzeniu się występują myśli (a nawet zachowania) autodestrukcyjne.

Kompulsywne objadanie się przyczyny

Tak jak w przypadku pozostałych zaburzeń odżywiania, na wystąpienie zespołu kompulsywnego jedzenia wpływ wywiera wiele czynników. Mówi się zarówno o przyczynach biologicznych, tj. zmiany funkcjonowania obszarów mózgu odpowiedzialnych za samoregulację i kontrolę działań impulsywnych oraz ośrodka nagrody, jak i psychologicznych.

Ośrodek nagrody to obszar mózgu, który odgrywa istotną rolę w regulacji nagrody, motywacji, i przyjemności. Kluczowa dla funkcjonowania układu nagrody jest dopamina (neuroprzekaźnik). Ośrodek nagrody jest istotny w kontekście zaburzeń odżywiania, m.in. BED, z kilku powodów. Jedzenie, zwłaszcza produktów bogatych w tłuszcze i węglowodany, powoduje uwolnienie dopaminy, która pobudza ośrodek nagrody dając uczucie przyjemności.

Przyjemność spowodowana jedzeniem może sprzyjać utrwalaniu napadów objadania się. Dla BED charakterystyczny jest cykl, w którym epizod objadania prowadzi do gwałtownego i chwilowego poczucia przyjemności, aby po chwili przejść w poczucie winy i wstydu, z którymi osoba chora może chcieć poradzić sobie jedzeniem.

Jak wyjść z kompulsywnego objadania się

W BED, podobnie jak w przypadku uzależnień, obserwuje się mechanizm tolerancji - z czasem potrzebna jest coraz większa ilość jedzenia, aby osiągnąć ten sam poziom przyjemności.

Badania pokazują, że napady objadania się częściej występują u osób cechujących się impulsywnością, niską samooceną czy niezadowoleniem z wyglądu ciała. Badacze zwracają uwagę, że osoby chorujące na kompulsywne objadanie się mają większe trudności w regulowaniu swoich emocji (rozpoznawaniu, wyrażaniu oraz rozładowywaniu napięcia).

Napady jedzenia często pojawiają się w odpowiedzi na obniżony nastrój lub jako sposób na rozładowanie długo tłumionych emocji i osiągnięcie poczucia ulgi. Napady mogą stać się nawykowym sposobem unikania trudnych emocji i rozładowania napięcia.

U niektórych chorych epizody objadania są skrupulatnie zaplanowane, poprzedzone fantazjowaniem o jedzeniu i samym napadzie. Osoba z BED może z góry zdecydować, że w danym momencie spożyje dużą ilość jedzenia - ustala konkretny termin, miejsce napadu czy produkty, którymi się obje. Epizod objadania uznawany jest za nieunikniony, tym samym funkcjonując jak samospełniająca się przepowiednia. Mimo, że napad może być zaplanowany, towarzyszą mu utrata kontroli oraz wyrzuty sumienia i poczucie winy po zakończeniu jedzenia.

Dodatkowym pierwiastkiem sprzyjającym rozwojowi BED są czynniki wyzwalające napady jedzenia wynikające z błędów żywieniowych (nieregularne jedzenie, zbyt długie przerwy między posiłkami, niska kaloryczność posiłków w pierwszej części dnia), ale także niewystarczające nawodnienie, zmęczenie fizyczne czy wyczerpanie emocjonalne.

Wyczerpanie skutkuje osłabieniem mechanizmów wewnętrznej kontroli, a co za tym idzie utrudnione jest trzymanie w świadomych ryzach zachowań impulsywnych, co sprzyja napadom. W kontekście kompulsywnego objadania się nie sposób pominąć destrukcyjnego wpływ restrykcyjnych diet odchudzających, które często prowadzą do naprzemiennego ograniczania jedzenia i przejadania się.

Kompulsywne objadanie się u dzieci

Zaburzenia odżywiania, w tym kompulsywne objadanie się, rozwijają się u coraz młodszych dzieci. Mechanizmy ich występowania są złożone i wieloczynnikowe. Zwraca się uwagę na możliwe genetyczne skłonności do rozwoju zaburzeń w obszarze jedzenia, ale także czynniki zewnętrzne, tj. środowisko rodzinne, społeczne, traumy czy aspekty natury psychologicznej.

Środowisko rodzinne to kolebka nawyków żywieniowych dzieci. Nadmierna presja związana z wagą, krytyka wyglądu czy niestabilność w relacjach rodzinnych zwiększają ryzyko rozwoju kompulsywnego objadania się. Dysfunkcje, konflikty oraz brak wsparcia ze strony członków najbliższej rodziny sprawiają, że jedzenie staje się najłatwiej dostępnym i najszybszym źródłem wsparcia i pocieszenia dla młodego człowieka.

Nie bez znaczenia dla rozwoju kompulsywnego objadania się w młodym wieku są kulturowe standardy piękna, presja społeczna czy przekaz mediów społecznościowych. Coraz młodsze dzieci czują się niewystarczająco dobre, żeby sprostać społecznym standardom i podejmują decyzję o odchudzaniu się. Nieracjonalne diety istotnie zwiększają ryzyko wystąpienia napadów jedzenia.

Lęk, depresja, niskie poczucie własnej wartości często towarzyszą już dzieciom na etapie szkoły podstawowej. Jeśli nie zostaną wyposażone w odpowiednie kompetencje emocjonalne oraz nie otrzymują odpowiedniego wsparcia, z dużym prawdopodobieństwem mogą sięgnąć po łatwo dostępne jedzenie jako formę radzenia sobie z trudnościami emocjonalnymi.

Do czego prowadzi nadmierne objadanie się?

Napady objadania się mogą prowadzić do szeregu konsekwencji dla zdrowia fizycznego i psychicznego osoby chorej. Wśród konsekwencji fizycznych wymienia się nadwagę i otyłość oraz wynikające z nadmiernej masy ciała zaburzenia metaboliczne tj. insulinooporność cukrzyca typu 2 czy nadciśnienie.

Otyłość wynikająca z BED może zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Nie sposób pominąć “doraźnych” skutków nadmiernego jedzenia - przejadanie się wywołuje bóle brzucha, zgagę, niestrawność czy inne dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Obok konsekwencji “fizycznych” należy wspomnieć o destrukcyjnym wpływie BED na zdrowie psychiczne. Uczucie wstydu czy poczucia winy po epizodach objadania się może wpływać na samopoczucie psychiczne jednostki. Osoby z BED czują się słabe - postrzegają swoją chorobę jako obżeranie się i brak kontroli nad własnym życiem.

Często doświadczają niepokoju, niskiego poczucia wartości i trudności w radzeniu sobie ze stresem. Kolejne napady pogłębiają zaburzony obraz ciała i niskie poczucie własnej wartości, tworząc niejako błędne koło. Napad wywołuje trudne emocje, a te z kolei prowokują kolejny epizod objadania się. Wstyd i obawa przed oceną często prowadzą osoby z BED do społecznej izolacji.

Depresja a kompulsywne objadanie się

Kompulsywne objadanie się często współwystępuje z depresją. Związki między depresją a BED są złożone i wielopłaszczyznowe. Oba zaburzenia wpływają na siebie wzajemnie - depresja może zwiększać ryzyko wystąpienia epizodu nadmiernego jedzenia, a napady jedzenia mogą pogłębiać objawy depresji. U niektórych osób nadmierne jedzenie może stanowić formę radzenia sobie z trudnymi emocjami towarzyszącymi depresji. Jedzenia staje się receptą na uczucie smutku, osamotnienia czy beznadziei.

Depresji często towarzyszy niska samoocena, a napady objadania mogą prowadzić do jeszcze większego jej obniżenia tworząc niejako błędny krąg. Niektóre badania sugerują podobny mechanizm powstawania obu zaburzeń na poziomie metabolizmu neurotransmiterów, m.in. serotoniny.

Skuteczne leczenie jednego ze wspomnianych zaburzeń może wpływać na poprawę przebiegu drugiego z nich. Leczenie depresji może łagodzić epizody objadania się, a leczenie BED wpływa pozytywnie na ogólne samopoczucie psychiczne.

Terapeuta może pomóc w zrozumieniu związków między tymi dwoma zaburzeniami, opracować strategie radzenia sobie z emocjami i pracować nad zmianą szkodliwych wzorców jedzenia i myślenia. W niektórych przypadkach, gdy to konieczne, może być wskazane leczenie farmakologiczne. Warto podkreślić, że skuteczne leczenie obejmuje holistyczne podejście do zdrowia psychicznego pacjenta.

Kompulsywne objadanie się test - sprawdź swoje objawy

Oceń, czy zauważasz u siebie któryś z poniższych objawów. Jeśli tak, rozważ sięgnięcie po pomoc psychodietetyka lub psychoterapeuty.

1. Czy odczuwasz regularną utratę kontroli nad jedzeniem, tj. spożywasz dużą ilość jedzenia w krótkim czasie i trudno jest ci się zatrzymać?
   1. Tak
   2. Nie
2. Czy doświadczasz uczucia wstydu, winy czy smutku po epizodach objadania się?
   1. Tak
   2. Nie
3. Czy często ukrywasz jedzenie lub jesz w tajemnicy?
   1. Tak
   2. Nie
4. Czy spożywasz duże ilości jedzenia nawet wtedy, gdy nie odczuwasz fizycznego głodu?
   1. Tak
   2. Nie
5. Czy epizody objadania się występują co najmniej raz w tygodniu przez trzy miesiące lub dłużej?
   1. Tak
   2. Nie
6. Czy odczuwasz, że jedzenie pełni rolę radzenia sobie ze stresem, smutkiem czy innymi negatywnymi emocjami?
   1. Tak
   2. Nie
7. Czy epizody objadania się wpływają na twoje funkcjonowanie codzienne i ogólne samopoczucie psychiczne?
   1. Tak
   2. Nie
8. Czy masz tendencję do spożywania jedzenia szybko, bez zastanawiania się nad smakiem czy konsystencją?
   1. Tak
   2. Nie
9. Czy odczuwasz potrzebę spożywania jedzenia, aby złagodzić napięcie, nawet jeśli jedzenie nie przynosi długotrwałej ulgi?
   1. Tak
   2. Nie
10. Czy masz trudności z akceptacją swojego wyglądu ciała?
    1. Tak
    2. Nie

Jeśli odpowiedziałeś/aś „tak” na kilka z tych pytań, mogą istnieć pewne symptomy sugerujące możliwość występowania BED. Jednakże, aby uzyskać pełną ocenę i diagnozę, konieczne jest skonsultowanie się z profesjonalistą, np. psychodietetykiem lub psychoterapeutą. Warto pamiętać, że BED jest zaburzeniem, które można skutecznie leczyć, a pomoc specjalisty może być kluczowa w procesie zdrowienia.

Kompulsywne objadanie się leczenie

W głowie osób chorujących na kompulsywne objadanie się regularnie pojawia się pytanie - jak wyjść z kompulsywnego objadania się? Czy to w ogóle możliwe? Tak, ale na pytanie jak wyleczyć kompulsywne jedzenie nie da się odpowiedzieć prosto.

Leczenie BED obejmuje interwencje zespołu różnych specjalistów - psychodietetyka, psychoterepeuty, lekarza psychiatry oraz innych specjalistów medycyny, którzy wspomogą leczenie zaburzeń i chorób współistniejących, np. zaburzeń metabolicznych.

Terapia zespołu kompulsywnego jedzenia ma na celu przede wszystkim zdobycie umiejętności regulacji emocji i rozładowywania napięcia w inny sposób niż przejadanie się.

Ważnym krokiem leczenia jest rozpoznanie “triggerów” - czynników bezpośrednio wywołujących epizody nadmiernego jedzenia. Mogą nimi być konkretne wydarzenia, ale też myśli, przekonania, a nawet osoby czy miejsca. Obszarem pracy są również umiejętność samokontroli, radzenia sobie ze stresem czy samoakceptacja.

Jak wyleczyć kompulsywne jedzenie

Wpisując w wyszukiwarkę “kompulsywne objadanie jak leczyć” brak konkretnego wyniku - istnieje wiele metod i nurtów leczenia kompulsywnego objadania się. Niezaprzeczalnie najskuteczniejszym sposobem wyjścia z BED jest skorzystanie z pomocy wysokiej klasy specjalisty (a idealnie zespołu specjalistów), który rozumie to zaburzenie i potrafi skutecznie pracować nad nim u samych podstaw.

Leczenie BED powinno być ściśle dopasowane do potrzeb i problemów konkretnej osoby, uwzględniając zarówno aspekty fizyczne jak i psychologiczne. Skuteczna terapia kompulsywnego objadania się wymaga zaopiekowania wyzwań i czynników ryzyka specyficznych dla danego pacjenta.